projeyi hazırlayanlar

Gabriele Della Pepa + Andrea Elena Febres Medina + Caterina Ghio + Francesca Granzotto + Paola Rondi + Elena Stefani
@Density Design, Final Synthesis Design Studio, Ocak 2020

BAŞLANGIÇ NOKTASI

Görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtma nasıl yayılıyor?

21. yüzyılda çok sayıda görsel düzenleme yazılımına erişmek mümkün. Artık zaman, maliyet ve yetenek engel teşkil etmiyor, herkes ikna edici görseller üretmeyi kolayca öğrenebilir.
Dahası, günümüzde görsel imgeler bilgiyle yakın bir ilişki içinde. Gazete makalelerinde de sosyal medya iletilerinde de okuyucunun ilgisini çekmek için görsel imgeler kullanıyor.
Bu nedenlerle, görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtma girişimleri çevrimiçi haber kaynakları ve sosyal ağlar üzerinde daha sık ve daha ikna edici biçimde yayılabiliyor. İnsanların inançlarını istismar etmek veya kararlarını ya da eylemlerini etkilemek amacıyla manipüle edilmiş içerikleri görmek artık şaşırtıcı değil. Sosyal anlamda büyük bir zarara yol açan örneklerden biri de Trump’ın Dorian Kasırgası hakkındaki çarpıcı çıkışıydı:

Hafta sonu — hükümete bağlı meteoroloji uzmanlarının itirazlarına rağmen —Dorian Kasırgasının Alabama’yı vurabileceği yönündeki uyarısıyla eleştiri oklarını üzerine çeken Başkan Trump, çarşamba günü elinde üzerinde siyah bir çizgi çekildiği görülen ve kendisinin en baştan beri haklı olduğunu işaret eden bir haritayla ortaya çıktı. [...] Gösterdiği haritada Ulusal Kasırga Merkezi’nin yayımlamış olduğu haritadan farklı olarak, kasırganın öngörülen potansiyel etki alanını gösteren “belirsizlik konisinin” üzerine çizilerek eklenmiş ve Alabama’yı da içerek şekilde genişleten fazladan bir yarım daire vardı. [...] Ulusal Meteoroloji Hizmetleri ve Ulusal Kasırga Merkezi gibi resmi kuruluşların yayımladığı resmi hava durumu tahminlerini gerçeğe aykırı biçimde yansıtan her türlü sahte hava tahminlerinin bilerek yayımlanması veya dağıtılması federal yasalara aykırıdır.

Başkan Donald Trump, Beyaz Saray - Washington, Eylül 4, 2019. @Jonathan Ernst/Reuters.

Makalenin tümünü buradan okuyabilirsiniz

Düzenlenmiş görseller bireylerin fikirlerini ve hafızalarını etkileyebilir ve çarpıtabilir. Sahte resimleri ifşa eden düzeltmeler yapılsa bile pek çok kez sahte resimler düzeltmelerden daha fazla paylaşılır ve insanların gerçek koşulları görme fırsatı olmaz.

Görsel aldatmaca türleri

Görsel aldatmacaların tümü aynı maksatla hazırlanmamış olabilir, ancak hepsi aynı biçimde zararlıdır. Her ne kadar çoğu kişi temel sorunun ‘fotoşoplanmış’ görseller olduğunu düşünse de, sürekli kullanılan pek çok başka kurnazca yöntemler de var.

Yanlış bilgilendirme, gerçek dışı bir bilginin farkında olmaksızın paylaşılmasını ifade eder. Bilgi çarpıtma ise insanları yönlendirme amacıyla kasıtlı olarak üretilen ve paylaşılan gerçek dışı bilgiye denir. ‘Sahte’ kelimesi bu iki kavramın karmaşıklığını yansıtmaz. Neler olduğunu anlamak için Yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtmanın üç çeşidini çözümlememiz gerekir:

Yanlış başlıkla sunulan resimler — Gerçek olan ama bağlamını, kaynağını veya anlamını yanlış ifade eden açıklama metinleriyle yanlış yönlendiren resimler.

Değiştirilmiş fotoğraflar — Ana unsurlar doğrudur, ancak resmin anlamını değiştirmek amacıyla bazı ayrıntılar eklenmiş veya çıkarılmıştır.

Kesilmiş resimler — Asıl anlamını ve gerçek bağlamını değiştirmek amacıyla kesilmiş olan fotoğraflar.

ANA BAŞLIKLAR

Çevrimiçi görsel bilgileri nasıl algılıyoruz?

Çevrimiçi ortamda karşılaştığımız bilgilere inanıp inanmayacağımız kısmen bakış açımıza bağlıdır. Zaman ve enerji harcamamak için gerçekleri sosyal anahtarlar temelinde muamele ederiz. İtibar, beklentiler, iletiyi paylaşanın kimliği ve iletinin aldığı beğeni sayısı gibi unsurların tümü bilgiyi yargılama biçimimizi etkiler.

Bilgiyi yayımlayan kişi ve bilginin yayımlandığı ortam da içeriğin güvenilirliğini etkileyen kilit faktörler arasındadır. Örneğin insanlar haber kuruluşlarının sosyal medyada bir şeyler paylaşan bireylerden daha güvenilir olduğunu düşünme eğilimindedirler. Ayrıca başka insanların inandığı bilgilere inanma eğilimimiz de daha yüksektir.

Geride Kalma Korkusu (FOMO – Fırsat Olasılıklarından Mahrum Olma) ve ‘sürü psikolojisi’ denen etki insanların “Diğer insanlar bunu beğeniyorsa ben de beğenmeliyim” şeklinde düşüncelere kapılmasına neden olabilir. Bu da insanların ne hakkında olduğuna dikkat etmeden ya da güvenilir olup olmadığını bakmadan bilgi paylaşmasına yol açabilir.

‘Dijital medya okuryazarlığı’ çevrimiçi bilginin yaratıcısı ve kimler tarafından paylaşıldığı gibi temel özelliklerini tespit edebilmek ve bu bilgiyi söz konusu içeriğin güvenilir olup olmadığına karar vermek için kullanabilmek anlamına gelir. Dijital fotoğraf ve videoların ne şekilde düzenlenebildiğini anlamak da dijital medya okuryazarlığının bir yansımasıdır.

Farklı konulardaki tutumumuz da bir rol oynar. Özellikle politika ve güncel konular söz konusu olduğunda insanlar zaten inandıkları şeyleri teyit eden içeriğin doğru olduğuna inanma eğilimindedir.

AMACIMIZ NEDİR

Görsel aldatmacaların potansiyel zararlarını azaltma yöntemleri

Çifte kontrol testinin ana hedefi, bir resmin güvenilir olup olmadığını fark etmenin ne kadar zor olduğunu göstermek. Bu proje ayrıca her resme içerik ve bağlam açısından bakmamız gerektiğini ortaya koyuyor. Özen gösterilmediği sürece yanlış bilgiler ve bilgi çarpıtma girişimleri farkında olmadan insanlar tarafından yayılabilir.

Hepimiz görsel bilgiler sisteminde kritik bir rol oynamaktayız. Pasif olarak bilgiyi kabul ettiğimizde — örneğin bir iletiyi, resmi veya videoyu sorgulamadan veya kontrol etmeden paylaştığımızda — gerçek olmayan veya yanıltıcı bir içeriği aktarmış olma riski taşıyoruz.

Her birimizin çevrimiçi olarak gördüğümüz şeyleri kontrol etme sorumluluğumuz var. Çifte kontrol oyunu dijital medya okuryazarlığının geliştirilmesi ve yanlış bilgilendirme veya bilgi çarpıtmanın yol açtığı hasarı en aza indirmenin en iyi olunun eğitime yatırım yapmak olduğunu ortaya koyuyor.

Burada mesajı iletmek için oyunlaştırma — insanların oyun olmayan konulara katılımını sağlamak için oyun benzeri yaklaşımlar benimseme — yöntemi kullanılmıştır. Bireyler testi çözerek kendi becerilerini ölçebilir ve konunun karmaşıklığını aktif biçimde kavrayabilirler.

BAŞLANGIÇ PAKETİ

Görsel aldatmacalarla başa çıkmak için faydalı araçlar

Veri

Çevrimiçi görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtma sosyal medya ile birlikte hızla gelişti. Günümüzde pek çok genç ve yetişkin bu kanalları tek bilgi kaynağı olarak kullanmakta ve bu da yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtmanın yayılmasını kolaylaştırıyor. Tasarım sürecinin ilk aşamasında dünyanın farklı bölgelerinde hangi platformların en yoğun olarak kullanıldığını araştırdık. Dünya çapında en etkili sosyal ağlar hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz sitemizi ziyaret edebilirsiniz:

Kültürel bölgelere göre sosyal ağlar

Politika veya güncel konular hakkındaki görsel bilgilerin doğrulama önyargısını tetikleme ihtimali daha yüksektir, yani mevcut görüşümüzü destekleyen bilgilere inanmaya daha hazırız. Çok sayıda insanın haberdar olduğu büyük küresel olaylar söz konusu olduğunda görsel yanlış bilgilendirme daha yaygın hale gelmektedir. Bu konuyu daha iyi anlamak için ön izleme projemize göz atın:

Görmek inanmaktır
Google’da bir arama yapın ve geçtiğimiz altı yılda güncel olaylarla ilgili hangi resimlerin foyasının meydana çıktığını ve bunun kaç defa yaşandığını tespit edebiliyor musunuz görün.

Sık Sorulan Sorular ve ipuçları

— Bir resmin orijinal kaynağını teyit etmenin en kolay yolu nedir?
Reverse Image Search - Tersine Resim Arama aracı bir resmi kullanarak ilgili ya da benzer resimleri ve hangi web sitelerinde yer aldıklarını bulmanıza olanak verir. Olası tüm linkleri açıp bakabilir ve orijinal kaynağı araştırabilirsiniz.

— Görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtmanın başka örneklerini bulabileceğim bir web sayfası var mı?
Evet. Bu projede en çok yararlanılan site, bağımsız bir yayım ve doğrulama kaynağı olan Snopes.com’dur.

— Görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtmanın farklı türleri hakkında daha fazla bilgiyi nerede bulabilirim?
Bu konuda daha fazla bilgi almak isterseniz Claire Wardle’ın "Fake news. It’s complicated." yazısını okuyabilirsiniz. Bu makalede sahte içerik türleri, neden üretildikleri ve nasıl yayıldıkları çözümlenmektedir.

— İnsanların görsel yanlış bilgilendirme ve bilgi çarpıtmayı tanıma becerileri üzerine yapılmış çalışmalar var mı?
Evet, net olmak gerekirse Cuihua Shen, Mona Kasra, Wenjing Pan Grace A. Bassett, Yining Malloch ve James F O’Brien tarafından yapılan çalışma: "Sahte resimler: Çevrimiçi resimlerin kavramsal güvenilirliği üzerinde kaynağın, aracının ve dijital medya okuryazarlığının etkileri". ("Fake images: The effects of source, intermediary, and digital media literacy on contextual assessment of image credibility online").

— Bu projede kullanılan resimlerin kaynaklarını nerede bulabilirim?
Resimleri aldığımız makalelerin bir listesi için bu veri setini indirin.