Een project van

Gabriele Della Pepa + Andrea Elena Febres Medina + Caterina Ghio + Francesca Granzotto + Paola Rondi + Elena Stefani
@Density Design, Final Synthesis Design Studio, Januari 2020

STARTPUNT

Hoe verspreiden misinformatie en desinformatie zich?

In de 21ste eeuw is er een enorme hoeveelheid software voor het bewerken van afbeeldingen beschikbaar. Tijd, kosten en vaardigheid zijn niet langer een obstakel: iedereen kan gemakkelijk leren om overtuigende afbeeldingen te maken. Daarbij zijn afbeeldingen en informatie tegenwoordig nauw met elkaar verbonden. Krantenartikelen en social media berichten bevatten afbeeldingen om de aandacht van de lezer te grijpen. Om deze redenen kunnen visuele mis- en desinformatie vaker en overtuigender op nieuwsbronnen en sociale netwerken worden verspreidt. Het is niet ongewoon om content te vinden die gemanipuleerd is om de meningen van mensen uit te buiten, of om hun acties of beslissingen te beïnvloeden. Een voorbeeld dat grote sociale schade veroorzaakte is Trumps controversiële kaart van orkaan Dorian:

Nadat hij kritiek kreeg op het onjuist waarschuwen dat Alabama afgelopen weekend door orkaan Dorian geraakt kon worden – zelfs nadat meteorologen in dienst van de overheid dit tegenspraken – hield president Trump een kaart omhoog waarop een zwarte lijn was getekend om het eruit te laten zien dat hij gelijk had gehad. […] De kaart die hij liet zien had één toevoeging die niet aanwezig was op de kaart die door het National Hurricane Center was verstrekt: een schijnbaar met stift aangebrachte halfcirkel, toegevoegd aan de radius van de potentiële impact van de orkaan om zo ook Alabama hieraan toe te voegen. […] Het is in strijd met federale wetten om om bewust valse weersberichten te publiceren die in strijd zijn met de officiële weersvoorspellingen van overheidsinstellingen zoals de National Weather Service en het National Hurricane Center.

President Donald Trump, het Witte Huis te Washington,
4 september 2019. @Jonathan Ernst/Reuters.

Lees het volledige artikel hier

Bewerkte beelden kunnen de meningen van mensen beïnvloeden en verdraaien. Zelfs wanneer deze beelden worden gerectificeerd en als onecht worden verklaard worden de bewerkte beelden veelal meer gedeeld dan de originele beelden. Hierdoor krijgen mensen de ware context dus niet te zien.

Soorten visuele hoaxen

Visuele hoaxen zullen niet allen met dezelfde bedoeling zijn gemaakt, maar ze zijn allen op dezelfde manier schadelijk. Hoewel veel mensen denken dat gephotoshopte afbeeldingen het grote probleem zijn, bestaan er ook nog subtielere manieren van manipulatie. Misinformatie komt voor wanneer verkeerde informatie onbewust wordt gedeeld. Desinformatie is verkeerde informatie die opzettelijk vervaardigd en verspreid wordt, met de bedoeling om mensen te manipuleren. Het woord ‘nep’ dekt deze complexe lading niet. Om te begrijpen wat er gebeurt moeten we de drie typen mis- en desinformatie uiteenzetten:

Afbeeldingen met verkeerd bijschrift — Echte maar misleidende afbeeldingen met teksten die valselijk de context, oorsprong of betekenis beschrijven.

Bewerkte afbeeldingen — Een in grote lijnen kloppende afbeelding, maar enkele details zijn toegevoegd of verwijderd om de betekenis te veranderen.

Bijgesneden afbeelding — Afbeeldingen die zijn bijgesneden om de oorspronkelijke betekenis en juiste context te veranderen.

HOOFDONDERWERPEN

Hoe nemen wij online visuele informatie waar?

Of we informatie die we online tegenkomen wel of niet geloven hangt deels af van ons perspectief. Om onszelf tijd en moeite te besparen verwerken we feiten gebaseerd op sociale aanwijzingen. Dingen als reputatie, verwachtingen, wie een bericht heeft gedeeld en hoeveel likes deze heeft dragen allen bij aan hoe we informatie beoordelen.

Wie de informatie heeft gepubliceerd en waar precies zijn beide belangrijke factoren die invloed hebben of content betrouwbaar is. Mensen hebben bijvoorbeeld de neiging aan te nemen dat nieuwsbedrijven betrouwbaarder zijn dan individuen die dingen op social media delen. Daarbij geloven we informatie eerder als anderen het ook geloven.

De angst om buiten de boot te vallen, in het Engels ook wel ‘fear of missing out’ of FOMO genoemd, samen met het zogeheten ‘bandwagon effect’ (de neiging om iets te geloven omdat veel anderen dat ook doen) kunnen ervoor zorgen dat mensen denken dat als anderen iets denken, zij dat ook moeten doen. Dit kan ertoe leiden dat mensen informatie delen zonder aandacht te besteden aan waar het over gaat en of het wel betrouwbaar is.

Iemand die mediawijs en digitaal geletterdheid is kan kenmerken herkennen van online informatie, zoals wie het gemaakt heeft en wie het deelt, en kan deze kennis gebruiken om te beslissen of de informatie betrouwbaar is. Begrijpen hoe digitale foto’s en video’s bewerkt kunnen worden is ook een onderdeel van digitale geletterdheid.

Onze houding ten opzichte van verschillende onderwerpen speelt ook een rol. Mensen geloven eerder dat informatie waar is wanneer het bevestigt wat ze al geloven, vooral wanneer het gaat over politiek of actualiteit.

WAT IS HET DOEL

Hoe valt eventuele schade van visuele hoaxen te beperken

Het hoofddoel van de doublecheckquiz is om mensen te laten zien hoe lastig het is om te herkennen of een afbeelding wel of niet betrouwbaar is. Daarnaast toont dit project aan dat bij iedere afbeelding de inhoud en context bekeken moeten worden. Als mensen online niet opletten, lopen zij de kans om onbewust misinformatie en desinformatie te verspreiden.

We spelen allemaal een cruciale rol in het systeem van visuele informatie. Steeds wanneer wij op passieve wijze informatie accepteren – door bijvoorbeeld een bericht, afbeelding of video te delen zonder de betrouwbaarheid te controleren – lopen wij het risico om onware of misleidende content te verspreiden.

Elk van ons heeft de verantwoordelijkheid om wat we online tegenkomen te controleren. Het doublecheckspel suggereert dat investeren in onderwijs de beste manier is om mediawijsheid en digitale geletterdheid te verbeteren en de schade van mis- en desinformatie te beperken.

Gamificatie (het toepassen van game-achtige tactieken om mensen ertoe te bewegen zich met niet game-gerelateerde zaken bezig te houden) wordt hier gebruikt om deze boodschap over te brengen. Door mee te doen met de quiz kunnen mensen hun vaardigheden testen en op actieve wijze het complexe onderwerp leren te begrijpen.

STARTPAKKET

Handig hulpmiddelen om met visuele hoaxen om te gaan

Data

Visuele mis- en desinformatie op het internet heeft zich samen met sociale media ontwikkeld. Tegenwoordig gebruiken veel jongeren en volwassen deze kanalen als hun enige bron van nieuws. Dit helpt mis- en desinformatie zich te verspreiden. Tijdens de eerste fase van het ontwerpproces bekeken we welke platformen er wereldwijd het meest worden gebruikt. Als je meer wil weten over de meest invloedrijke social media platformen, bezoek dan onze website:

Sociale netwerken per culturele gebieden

Visuele informatie over politiek of actualiteit heeft een grotere kans om ‘confirmation bias’ of bevestigingsvooroordeel te veroorzaken, wanneer we iets eerder geloven omdat het onze mening bevestigd. Bij grote, globale gebeurtenissen waar veel mensen iets van weten komt visuele desinformatie steeds vaker voor. Bekijk ons previews-project om dit beter te begrijpen:

Zien is geloven
Zoek met Google en kijk of je kan zien welke nepafbeeldingen die te maken hebben met gebeurtenissen van de afgelopen zes jaar zijn ontkracht, en hoe vaak.

Veelgestelde vragen en tips

— Wat is de meest eenvoudige manier om te de oorsprong van een afbeelding te controleren?
Met Google kun je op afbeeldingen zoeken, dit heet Reverse Image Search. Zo kun je gerelateerde of vergelijkbare afbeeldingen vinden, en waar ze vandaan komen. Je kunt alle mogelijke links openen en zoeken naar de oorspronkelijke afbeelding.

— Is er een website waarop ik andere voorbeelden van visuele mis- of desinformatie kan vinden?
Ja, de website welke het meest voor dit project is gebruikt is Snopes.com, een onafhankelijke publicatie die feiten controleert.

— Waar kan ik meer te weten komen over de verschillende soorten visuele mis- en desinformatie?
Als je meer wil leren over dit onderwerp dan kun je het artikel "Fake news. It’s complicated." van Claire Wardle lezen. Dit is een uiteenzetting van alle soorten nepcontent, waarom het gemaakt wordt, en hoe het zich verspreidt.

— Is er onderzoek gedaan naar het vermogen van mensen om visuele mis- en desinformatie te herkennen?
Ja, in het bijzonder de paper van Cuihua Shen, Mona Kasra, Wenjing Pan Grace A. Bassett, Yining Malloch en James F O’Brien:
"Fake images: The effects of source, intermediary, and digital media literacy on contextual assessment of image credibility online".

— Waar kan ik de bronnen vinden van de afbeeldingen die in dit project zijn gebruikt?
Download deze dataset om een lijst van artikelen waar we de afbeeldingen van hebben gebruikt te zien.